Pan Ciasteczko & Jabłoń:
(wracają po zabiegu samochodem do ula)
Onemu:
(po tygodniu spędzonym na urlopie dzwoni,
usiłuje odnaleźć się w ciasteczkowym świecie)
Pan Ciasteczko:
(z nieukrywaną radością)
Ciao! Come stai?
Onemu:
Tutto bene, kurwa mać!
Pan Ciasteczko & Jabłoń:
(dłuższą chwilę ryczeli ze śmiechu
w wielu językach)
Gdy ręce potrzebne są, by móc się przemieszczać, gdy tylko dwie się ma, to lipa: torebunie (niemocą popychane) idą w ostateczny niebyt. Ile to już lat?
A tymczasem jakiś czas temu Kaan — tak zeznała po wszystkim — wypatrzyła na ulicy u jakiejś pani, pokojarzyła fakty i nabyła sobie bóstwo. Wyliśmy z zachwytu z Sadownikiem na jego widok. Sadownik w tajemnicy przed Drzewkiem do Kaan zadzwonił, by dowiedzieć się, gdzie nabywa się takie piękności, a Kaan mu na to: za późno!
Kaan ma bóstwo. Mam i ja! Dostałam je od Kaan wraz ze zwróconą mi samodzielnością: zeszyt, długopis, kredki, ipad, telefon — wszystko to tam wejdzie i jeszcze trochę miejsca zostanie, na przykład na kubek termiczny i… w długą do parku na wiosnę.
A póki co, nim ciepło i zieleń wiosenna nadciągną, ósmy dzień z Teodorą — damską nerką ozdobną, bóstwem niewiarygodnym, pięknością nad pięknościami — nie rozstaję się wcale. Uprosiłam dziś o cyk.
Używając balkonika, na lewym ramieniu przewieszam i piękno mam na plecach. Używając ferrari, na prawym ramieniu przewieszam i piękno mam z przodu. Niebo!
fot. Sadownik, fragment.
Niedzielne odliczanie literek, cztery. Hmmmm, od czego zacząć? Co przemilczeć?
Informacja o tej książce dotarła do mnie w rocznicę śmierci Autora — najczęściej czytanego przeze mnie Mnicha. Dokładnie jedenaście miesięcy po Jego śmierci, nim na cmentarzu wybrzmiał Scott, odczytane zostały jedne z ważniejszych dla mnie mnisich słów, które były, są i będą dla mnie i kołem ratunkowym, i kotwicą.
Klik, klik i miałam książke na czytniku. Ibukosnera nie próbował zgrzytać zębami, bo wiedział, że dla mnie nie będzie to książka, lecz jeden z niezbędnych elementów zestawu pierwszej pomocy. Nie pomylił się ani trochę.
Możesz zrobić to samo po przebudzeniu. Zrób wdech i powiedz sobie, że został ci ofiarowany nowy dzień i że musisz tu być, aby go przeżyć.
*
Jedynym sposobem radzenia sobie z niepewnością, lękiem i cierpieniem jest głębokie przeżywanie chwili obecnej.
*
Cudem jest chodzenie po ziemi, a nie chodzenie po wodzie czy w ogniu. Prawdziwym cudem jest chodzenie po tej ziemi.
// Linji Yixuan (chiń. 臨濟義玄)
*
Błędne wyobrażenia. Wszyscy jesteśmy tylko ludźmi i każdego dnia towarzyszą nam błędne wyobrażenia.
[…] musimy nawzajem sobie pomagać, aby widzieć jaśniej i głębiej.
[…]
„Czy jesteś pewien swoich wyobrażeń?”. Płynie w tobie rzeka wyobrażeń. Powinieneś usiąść na brzegu i je kontemplować.
*
To wszechświat podtrzymuje nasze ciała i umysły. Chmury na niebie nas odżywiają; karmi nas światło słońca. Kosmos w każdej chwili oferuje nam witalność i miłość.
*
Nic nie ma stałej tożsamości. Ta nietrwałość nie jest wcale czymś negatywnym. Gdyby rzeczy pozostawały niezmienne, nie mogłyby się rozwijać ani w żaden sposób przejawiać. […] To z powodu nietrwałości wszystko jest możliwe. Nasza nadzieja tkwi w nietrwałości.
*
Zaczynanie od nowa to cudowna rzecz i ciągle to robimy.
*
Myślisz, że druga osoba w twoim życiu będzie tam zawsze, ale to nieprawda. Ta osoba jest nietrwała, podobnie jak ty. Jeśli więc możesz zrobić coś, aby ją uszczęśliwić, powinieneś to zrobić od razu – powiedz lub zrób teraz. Teraz albo nigdy.
*
Prawdziwą naturą rzeczywistości jest współistnienie.
*
Kiedy głęboko przyjrzymy się kwiatu, zobaczymy w nim wszystkie elementy niebędące kwiatami, takie jak ziemia, słońce, minerały, ogrodnika i tak dalej. Jeśli przyjrzymy się wystarczająco głęboko, zobaczymy, że cały wszechświat pracował na to, by przejawić się jako ten cud. Kwiat jest pełen wszystkich elementów wszechświata – czasu, przestrzeni, słońca, deszczu, nawet twojej świadomości – wszystkiego.
*
„Jaka była twoja twarz przed narodzinami twojej babci?”. Gdzie byłeś w tym momencie? Koan zachęca cię do tego, abyś to odkrył.
*
Jeśli spalimy kawałek papieru, nie możemy go zredukować do zera. Papier zamieni się w ciepło, które uleci w przestrzeń i zamieni się w dym, który wniknie w chmury na niebie. Jutro kropla deszczu spadnie na twoje czoło i nawiążesz nowy kontakt z kawałkiem papieru. Popiół powstały w wyniku spalenia ponownie połączy się z ziemią i pewnego dnia przejawi w postaci stokrotek. Czy masz w sobie dość uważności, by rozpoznać w tych stokrotkach kawałek papieru?
[…]
Pojęcie śmierci, nicości, jest bardzo niebezpieczne, ponieważ wpędza ludzi w cierpienie. W naukach buddyjskich nicość jest tylko koncepcją i nigdy nie ma zastosowania do rzeczywistości.
*
Powinniśmy mądrze wykorzystywać swój czas, ponieważ czas to nie tylko pieniądze, lecz coś o wiele cenniejszego. To samo życie.
*
Konflikty i cierpienie często wywołuje osoba, która nie chce zrezygnować ze swoich wyobrażeń na temat pewnych rzeczy.
*
Jeśli są rzeczy, z powodu których cierpisz, musisz wiedzieć, jak je puścić. Szczęście można osiągnąć, odpuszczając, w tym także odpuszczając swoje wyobrażenia na temat szczęścia.
Thích Nhất Hạnh, Jesteś tutaj. Odkryj magię chwili obecnej,
przeł. Łukasz Hojun Szpunar, Wydawnictwo Galaktyka, Łódź 2022.
(wyróżnienie własne)
[…] szczęście nie jest czymś, co znajdziesz na końcu drogi. Musisz zrozumieć, że ono jest tutaj i teraz.
*
Aby patrzeć, musisz się zatrzymać, a kiedy patrzysz głęboko, zatrzymujesz się.
*
Nosisz w sobie cały wszechświat.
*
Wdech – wydech.
Głęboko – bez pośpiechu.
Spokojnie – płynnie.
Uśmiecham się – odpuszczam.
*
Musimy być tu dla samych siebie; musimy być tutaj dla ludzi, których kochamy; musimy tu być dla samego życia ze wszystkimi jego cudami.
*
Czerwone światło nie jest twoim wrogiem. To przyjaciel, który pomaga ci wrócić do siebie.
*
Być kochanym to być rozpoznanym jako coś istniejącego.
(tamże)
Niedzielne odliczanie literek, trzy. Z beletrystyką trudna relacja, ale do czeskiej fikcji odrobinę serca mam, bo na kolejną część czeskiego kryminału czekam bardzo. Czescy autorzy i największy polski wielbiciel Czech mają tu swój znacznik, by szybko i łatwo mieć dostęp do czeskiej przygody czytelniczej Drzewka — jest tam kilka bardzo smacznych pozycji.
Słowa w podczytniku do książki, która ukaże się w polskim przekładzie jutro, nie pozostawiły mi wyboru: [w]śród czytelników Wron duże kontrowersje wywołuje zakończenie powieści, otwarte i pozostawiające pole do interpretacji — kocham otwarte zakończenia!
Ibukosknera był ze mnie dumny, bo nabyłam tę książkę za niecałe dwanaście złotych. Nie mogłam się od tej opowieści odczepić. Zakończenie tej książki jest genialne, nie kontrowersyjne! Nadchodzący poniedziałek zapowiada się fantastycznie.
– Na pewno nic się nie stało?
*
Dzisiaj czytałam fajny artykuł. Miał tytuł Prawa dziecka według ONZ i było w nim napisane, że dzieci nie można bić ani poniżać. Czytałam to kilka razy i wydało mi się świetne, że ktoś mógłby zabronić mamie i tacie mnie bić i na mnie krzyczeć. Chociaż nie wiedziałam, czy chodzi o to, że nie można w ogóle bić, czy może trochę można. Bo rodzice na pewno by powiedzieli, że biją mnie tylko trochę, więc to właściwie nie szkodzi, i nikt by im nic nie zrobił.
*
– I co z tego?
Na to nie potrafię odpowiedzieć, bo tak właściwie sama nie wiem, co z tego. Ale robi się mi trochę przykro.
*
– Wiesz, że ja i tata bardzo cię kochamy?
– Wiem. – Kiwa głową, ale minę ma jakąś dziwną.
– Jeśli coś ci się nie podoba, możesz nam o tym powiedzieć – kontynuuję i obserwuję, co ona na to. […]
Nagle mówi:
– Dlaczego na Kaśkę tak nie wrzeszczysz?
Trafiła w czuły punkt. Właśnie tego ona nigdy nie zrozumie. Ale to nawet dobrze, że poruszyła ten temat. Przynajmniej wreszcie jej to spokojnie wyjaśnię. Strzepuję palcem okruszek z obrusa.
– Basiu, to nieprawda. Kaśka też potrafi mnie porządnie wkurzyć. Tyle że ona tak nie prowokuje – odpowiadam i czekam, co Baśka na to.
Herbatnik w jej palcach rozpadł się na kawałki. Szybko je zgarnia i wciska do buzi. Udaję, że tego nie widzę.
– Przecież ja też nie prowokuję – broni się.
– Oczywiście, że prowokujesz. Gęba ci się nie zamyka – mówię stanowczo.
*
– Nie płacz, bo obudzisz Kasieńkę – pocieszam ją.
*
Widzę, że przez chwilę się waha.
– Nie podobają się nam też niektóre inne rzeczy. Basia mówiła, że…
Na to już nie mam nerwów.
– Droga pani, proszę się nie gniewać, ale jest mi całkowicie obojętne, co mówi Basia, bo to moja córka i bardzo dobrze wiem, do czego jest zdolna.
*
– Czy pani chce powiedzieć, że nasza córka jest ofiarą przemocy domowej? – powtarzam.
Nauczycielka jeszcze bardziej traci rezon.
Wytaczam najcięższe działa.
– Niech państwo spytają Kasieńkę. Sama wam powie.
– Rozmawialiśmy z Kasią. – Młody kiwa głową.
– No i? – Skaczę wzrokiem to na nią, to na niego.
– Kasia myśli, że te lania się Basi należą – dodaje młody. – A to dodatkowo wszystko pogarsza. – Stoi i patrzy na nas wyzywająco.
– Proszę posłuchać, to nie państwa sprawa, jak wychowujemy swoje córki – odszczekuję.
*
[…] przychodzi mi do głowy, że perspektywa to takie ciekawe słowo […].
*
– Niech ją pani obetnie.
– Ale ja nie chcę! – Baśka wstaje z fotela.
– Znowu zaczynasz? – krzyczę na nią. – Mam zmienić zdanie w sprawie tej twojej szkoły? – grożę jej.
Widać, że to na nią działa. W końcu siada i pozwala sobie obciąć grzywkę.
Obie dziewczynki wyglądają bardzo ładnie. Przychodzi mi do głowy, że powinnam je sfotografować, żeby miały takie ładne wspólne zdjęcie.
*
*
Najchętniej powiedziałabym mu też, że chcę zostać malarką, ale mama ciągle powtarza, że to głupota, bo człowiek musi robić coś porządnego.
*
[…]
skoro mam skrzydła, mogłabym spróbować wzbić się w powietrze, bo przecież skrzydła służą do latania. Macham więc nimi i rzeczywiście trochę się unoszę, więc macham jeszcze mocniej, a wtedy już naprawdę lecę. Czuję się nagle lekka, lżejsza niż kiedykolwiek byłam, a gdy na siebie patrzę, widzę, że zamiast swojego ciała mam ciało ptasie, ale wcale mi to nie przeszkadza.
Wylatuję przez okno i jest mi dobrze, bo wiem, że już nigdy tu nie wrócę.
Petra Dvořáková, Wrony, ilustr. Tereza Basařová,
przeł. Mirosław Śmigielski,
Wydawnictwo Stara Szkoła, Rudno 2020.
(wyróżnienie własne)
Niedzielne odliczanie literek, dwa. Kupiłam tę książkę prawie pięć lat temu. Czemu? Nie mam pojęcia, choć pamiętam, kto mi ją pokazał. Po co? Nie mam pojęcia, nic wtedy nie zapowiadało, że moje życie za chwilę, w związku z chorobą, stanie się realizacją planu B. Czy do niej wtedy zajrzałam? Może na jeden lub dwa akapity, nie porwała mnie. Czemu teraz? Powody są dwa. Pierwszy, nazwisko współautora, wyjęte z tej książki, przypomniało mi o tej, leżącej na wirtualnej półce bez nadziei na ludzką uwagę. Drugi, hmmm, jest taki.
Żałoba nie jest słowem, które się stopniuje, nie ma większej lub mniejszej żałoby — żałoba jest żałobą i już. Nie przeskoczysz, nie cofniesz czasu, czasem trzeba się mocno starać, by przetrwać chwilę, kolejną godzinę czy dzień. Brakuje mi codziennych telefonicznych pogaduch. Brakuje mi rozmów o książkach, o muzyce, o potyczkach z codziennością, o nowych potrawach i wypiekach, ale najbardziej brakuje mi planów — tych wspólnych i osobnych, które wymagały synchronizacji naszych kalendarzy, by zamysły mogły zamienić się w wydarzenia. Mój brak jest brakiem fantastycznej Osoby, która, miałam farta (!), była moim Tatą. Ten mój BRAK, choć tak dojmujący, wydaje mi się prawie niczym przy BRAKU, jakim jest strata Przyjaciela i Partnera. Skąd to wiem? Gdy tylko próbuję sobie to wyobrazić, łamie mi się serce, rozpadam się na milion kawałeczków. Tych, osobnych wobec mnie, planów Białego Kruka nie mogę odżałować, nie mogę skończyć ich opłakiwać. Dlatego sięgnełam po tę książkę, by mieć pewność, że Drugim Połowom relacji pisana jest jeszcze radość i szczęście i że będzie mi dane tę radość i szczęście oglądać.
Nie najkrótszą jest dla mnie droga od straty do wdzięczności, że miałam szczęście widzieć Białego Kruka szczęśliwym. Uwielbiałam, gdy nowy wątek naszej rozmowy rozpoczynał od: a Hawwa to i tamto…
*
Z kronikarskiego obowiązku, muszę odnotować, że Facebook nie jest już stosunkowo młodą firmą, jest karykaturą tego, czym chciał być lub czym był na początku, o którym tu i ówdzie wspomina Autorka. Idea — podobnie jak komunizm, katolicyzm czy kapitalizm — zacna, a wyszło jak zwykle.
Było to – i jest do dziś – życie, którego sama bym nie wybrała, na które nie byłam w najmniejszym stopniu przygotowana.
*
Unikanie tematu uczuć nie jest tożsame z ich chronieniem.
*
Żal to wymagający towarzysz. We wczesnych dniach, tygodniach i miesiącach był ze mną zawsze, nie tylko w głębi, ale i na powierzchni zdarzeń. Stale obecny, wzbierający. Unosił się jak fala i mnie ogarniał, jakby chciał wyrwać mi serce. W takich chwilach czułam, że nie zniosę bólu ani minuty dłużej, nie wspominając o kolejnej godzinie.
*
„Opcja A nie wchodzi w grę. Dlatego wykorzystajmy Opcję B najlepiej, jak się da”.
Życie nie jest doskonałe. Wszyscy realizujemy jakąś Opcję B.
*
Wzmacniamy odporność psychiczną poprzez to, jak reagujemy na negatywne wydarzenia. […] powrót do zdrowia mogą opóźnić trzy pułapki na literę „p”: (1) personalizacja – przekonanie, że wina leży po naszej stronie; (2) powszechność – przeświadczenie, że negatywne wydarzenie wywrze wpływ na wszystkie dziedziny naszego życia, i (3) permanencja – domniemanie, że jego skutki będą trwać wiecznie.
*
„Czułem się tak, jakbym przeszedł przez wrota”, powiedział mi [Jeff Huber]. „Nie można wrócić. Musisz się zmienić. Pytanie tylko jak”.
*
Każdy z nas doświadcza straty […]. Pytanie nie brzmi, czy, ale kiedy to nastąpi, bo wszystkich nas to czeka.
Odporność psychiczna bierze się z naszego wnętrza i ze wsparcia otaczających nas ludzi. Jej źródłem jest wdzięczność za wszystko, co dobre w naszym życiu, gotowość, by zmierzyć się z przeciwnościami, oraz analiza sposobu, w jaki przeżywamy ból, i jego akceptacja.
*
Jak mówi stare przysłowie: „Pozwól mi upaść, jeśli muszę. Złapie mnie ten, którym się stanę”.
*
Potrzeba czasu, aby wykorzystać do końca Plan C.
*
W każdym końcu kryje się nowy początek.
*
[…] ludzie nie mówią, iż są szczęśliwi, będąc zaabsorbowani. Są tak zajęci, że dopiero później opisują to jako radosne przeżycie. Sama próba wypytania ludzi o ten stan natychmiast ich z niego wyrywa.
*
Co byś zrobiła, gdybyś się nie bała? – myślałam.
*
Tkwimy w sieci nieuniknionych wzajemnych powiązań, zespoleni jedną szatą przeznaczenia. To, co wpływa bezpośrednio na jednego z nas, pośrednio oddziałuje na wszystkich.
// Martin Luther King Jr. (1929–1968)
*
Zdjęcia są ważne, bo dzięki nim szczęście zostaje zapamiętane, a nie tylko przeżyte.
*
Pokochanie innej osoby po stracie partnera jest jedyną rzeczą, o której rozmawia się trudniej niż o ponownym doświadczaniu radości.
*
W każdym z nas jest światło, które nie zgaśnie.
*
Ból nie tylko uderza w nas, ale i cofa się jak fala. W rezultacie nie tylko trwamy, ale pod pewnymi względami stajemy się silniejsi. Opcja B stwarza możliwości. Nadal możemy kochać… Nadal możemy znaleźć radość.
[…] Allen Rucker napisał o swoim paraliżu: „Nie sprawię, że dostaniesz gęsiej skórki, mówiąc, iż to «ukryte błogosławieństwo». To żadne błogosławieństwo i nic nie jest ukryte, a jednak są rzeczy, które można zyskać, i rzeczy, które można stracić. Zdarzają się dni, gdy nie jestem pewny, czy zyski nie równoważą, a nawet nie przewyższają nieuchronnych strat”.
Sheryl Sandberg, Adam Grant, Opcja B. Jak radzić sobie
z traumą po stracie,
stawić czoła trudnościom
i odzyskać radość życia,
przeł. Zbigniew Kościuk,
Agora, Warszawa 2018.
(wyróżnienie własne)
Dave odszedł dwa miesiące przed planowaną podróżą.
Myślałam o tym, żeby zrezygnować z przyjazdu. Perspektywa spędzenia weekendu ze współmieszkańcami Dave’a bez niego wydawała się przytłaczająca. […] W końcu pojechałam, mając nadzieję, że znajdę pocieszenie w towarzystwie przyjaciół, którzy, jak ja, opłakiwali jego odejście.
Zachowałam mgliste wspomnienia z tego wyjazdu, ale pamiętam, jak ostatniego dnia usiadłam do śniadania z kilkoma kolegami Dave’a z pokoju. Wśród nich był Jeff King, u którego wiele lat wcześniej wykryto stwardnienie rozsiane. Dave i ja wielokrotnie rozmawialiśmy o jego chorobie, ale tamtego ranka zdałam sobie sprawę, że nigdy nie gadałam o tym z Jeffem.
Witaj, słoniu.
– Jak się miewasz, Jeff? – spytałam. – Powiedz mi, jak się naprawdę czujesz. Jakich uczuć doświadczasz? Czy się boisz?
Jeff podniósł głowę i spojrzał na mnie zdziwiony, a później wahał się dłuższą chwilę, by w końcu odpowiedzieć ze łzami w oczach:
– Dziękuję ci. Dziękuję, że o to zapytałaś.
Następnie odbyliśmy rozmowę.
[…] Unikałam pytań o jego zdrowie nie dlatego, że mnie to nie obchodziło, ale dlatego, że martwiłam się, iż go zasmucę. Strata Dave’a uświadomiła mi, jak niedorzeczne jest to przypuszczenie. Nie mogłam przypomnieć Jeffowi, że choruje na stwardnienie rozsiane, bo był tego świadomy w każdej minucie każdego dnia.
*
Kiedy zjawia się ktoś z kończyną w gipsie, natychmiast zaczynamy wypytywać: „Co się stało?”. Jeśli złamałeś nogę w kostce, ludzie chcą usłyszeć całą historię, ale jeśli coś zniszczy ci życie, nie są zainteresowani.
*
[…] pozornie nieskończona pustka ma dno.
*
Konkretne działania pomagają, bo zamiast podejmować próbę rozwiązania problemu, koncentrują się na szkodach, które spowodował. „Niektórych rzeczy nie da się naprawić. Można jedynie mierzyć się z ich konsekwencjami” […].
*
Radość jest najwyższym aktem buntu.
// Bono
*
[…] poproszenie o pomoc nie jest oznaką słabości. Pragnienie rozwoju nie jest oznaką słabości.
*
Czasami trzeba przejść przez coś strasznego, aby zdać sobie sprawę z piękna na tym świecie.
(tamże)
*
Autorka karteczek (wyjęta z tej książki):
Emily McDowell.
*
Dopiero w samym środku zimy przekonałem się, że noszę w sobie niepokonane lato.
// Albert Camus (1913–1960)
Niedzielne odliczanie literek, raz. Po wysłuchaniu rozmowy z Autorką klik, klik, jest! Natychmiast klik, klik, mam! Rzuciłam wszystko,co czytałam i łyknęłam, a nie przeczytałam.
Poruszająca, prawdziwa, obowiązkowa dla wszystkich domorosłych, wszystkowiedzących mądrali. Pokory wymagało przejście opisanej w książce drogi, pokory wymagało napisanie tej książki. Pokory uczy każdy jej rodział, z pokorą kontaktuje wiele zdań i akapitów. Całość daje ogromną nadzieję, że dzięki tej książce, ktoś lub/i ktosia nie będą musieli zbyt długo walić głową w mur milczenia, niezrozumienia i osamotnienia.
Poza wszystkim… pięknie napisana. Zachowałam czcionkę bezszeryfową dla wypowiedzi Radka — kota, który umie nie tylko czytać i pisać. Wiem, jakim jestem zwierzęciem, gdy nie jestem Drzewkiem. A Ty wiesz, jakim zwierzęciem jesteś?
Troska o dziecko, które niby rozwija się w porządku, ale jednocześnie zapada się gdzieś, w jakąś otchłań, z której nawet nie woła, nie wyciąga ręki, bo dla niego to nie jest żadna otchłań, to jest jego zwyczajne życie.
To była otchłań DLA MNIE.
*
– Zachowujesz się jak… jak najgorszy człowiek na świecie! – wrzeszczę wreszcie.
Potem oboje zaczynamy na siebie krzyczeć. Kiedy kończymy krzyczeć, i ty, i ja płaczemy.
Gdy się uspokajamy, koleżanki biorą mnie na stronę:
– Kasiu, nie powinnaś tak do niego mówić. My wiemy, rozumiemy, że jest ci ciężko, ale jednak nie powinnaś się tak zwracać do dziecka.
Nie wierzę własnym uszom.
Czego ja się spodziewałam?!
Zrozumienia? Współczucia? Wsparcia?
Wyrozumiałości?
Widziały, co się działo. Były obok przez cały ten dzień.
– Ale przecież powiedziałam „zachowujesz się”, a nie „jesteś najgorszy na świecie”… – próbuję się ratować, tłumaczę, że jednak mam kontrolę, żeby zachować resztki godności.
*
[…] przewartościowywanie wartości, przekopywanie rzeczywistości, dogrzebywanie się do tego, o co mi właściwie może w życiu chodzić.
*
Wszystko jest o wiele bardziej skomplikowane, niż mogłoby być. Łatwiej by było, gdyby ludzie zachowywali się w sposób bardziej oczywisty. W życiu z ludźmi trzeba uwzględniać bardzo dużo czynników naraz: kontakt, sytuację, mimikę, mowę ciała… Mnie to strasznie wkurza. Ja bym chciał polegać tylko na słowach.
*
Obojgu nam, tobie i mnie – każdemu na swój sposób – jest naprawdę trudno. Wielu osobom jest trudniej, z najróżniejszych powodów. Spektrum autyzmu to jest taki rodzaj niepełnosprawności, który udaje, że nie istnieje. I bywa w tym udawaniu bardzo skuteczny.
Gdyby ktoś mi powiedział, że moje trudności nie są takie duże, to ja bym nie zadawał się z tą osobą. Bo to jest wymądrzanie się zewnętrzne: z perspektywy, z której się nie ma pojęcia, jak to jest być w danej sytuacji. Nasuwa mi się pytanie do ciebie: czy sądzisz, że mamy prawo „użalać się” nad sobą?
Ale zaraz gryzę się w język: przecież potrafię to ująć w sposób mniej oceniający. […] Bo co to właściwie znaczy „użalać się nad sobą”? Czy to określenie samo w sobie nie jest niepotrzebnie oceniające?
„Użalanie się nad sobą” to zrobienie kroku dalej niż zwykłe „przykro mi”. Dla mnie to po prostu marnowanie energii. Bo takie użalanie się nad sobą nic nie zmienia. Pogrążasz się w tym, jak ci źle. Nawet jeśli nie masz na coś wpływu. Nawet jeśli to, nad czym ubolewasz, już minęło. Jest dużo ludzi, którzy się zapętlają w swoich lękach, kompleksach, myśleniu o tym, co im nie wyszło w życiu. Zamykają się w swoim świecie, przekonaniu, że mają strasznego niefarta, spotkało ich dużo nieszczęść, ojojoj, ojojoj. I po co?
*
[…]
diagnoza stanowiła punkt zwrotny. To ten moment zadecydował o nazwaniu trudności, które miałeś – które mieliśmy – od lat.
A nazwa to dużo. Nazwa tworzy. Nazwa ustanawia.
Dzięki nazwie dostaliśmy cały pakiet wskazówek i pomocy, które idą za nią.
[…] ty sam również zacząłeś lepiej się orientować, co to znaczy BYĆ osobą w spektrum autyzmu. Co się z tobą dzieje na co dzień.
Oraz czego chcą od ciebie ci wszyscy ludzie – i dlaczego.
*
Diagnoza nie dała mi poczucia akceptacji mojej inności. Wydaje mi się, że akceptację może dać poznanie podobnych osób. Najgorsza jest samotność w inności.
*
Sprawy związane z relacjami. To, w jaki sposób się w nie wchodzi, jak się w nich mości, czego się od nich chce i co się w nich daje od siebie. To wszystko było dla ciebie czarną magią.
*
Oczekiwania potrafią być takie niszczące. Oczekujesz konkretnych rzeczy od osoby, co do której zakładasz, że jest neurotypowa.
Potem te rzeczy się nie ziszczają, bo ona po prostu jest inna niż twoje wyobrażenia i nie jest w stanie dać ci tego, czego oczekujesz. Po prostu nie jest w stanie, i to nawet jeśli tobie nie mieści się to w głowie – nawet jeśli tym, czego od niej oczekujesz, jest „zwykłe” sprzątnięcie po posiłku ze stołu bez proszenia o to.
Odkrywa się, że to ma nazwę, że zostało opisane, skategoryzowane. Dochodzi się do wniosku: no tak, to jest inność taka i taka. I znowu zaczyna się czegoś oczekiwać – tym razem tego, że ta osoba będzie jak z opisu tej „inności”. Przy takim podejściu istnieje ryzyko, że się minie tę osobę. Że się jej nie zobaczy.
*
Mówi się czasem o osobach w spektrum autyzmu, że mają trudności społeczne, ale że jednocześnie mają swoje „supermoce”. Wydaje mi się, że często przypisujemy wyjątkowe cechy tym grupom, którym w rzeczywistości odbieramy pełne prawa.
*
Kochać to znaczy dbać.
*
– Jesteś miły, Radku. Nie gryziesz.
– A kiedy gryzłem?
– Jak byłeś tygrysem.
– Mamo, Lucjan mówi, że byłem tygrysem. To wyjaśnia, dlaczego czuję się kotem!
*
Relacja jest dla ciebie ważna. Różne działania i cele nie są dla ciebie jej częścią. Relacje są raczej jednymi ze spraw, celów. Do realizacji celów i relacji musisz uruchomić umysł, bo inaczej ten obszar jest nieaktywny.
*
Ty potrzebujesz sobie obiecać, powiedzieć, świadomie przedstawić, że będziesz się nakierowywał na ludzi – inaczej nic z tego. Po prostu ich nie zauważysz.
Tak bardzo chcę o tym stale pamiętać.
*
Jedyną osobą, która robi mi ciągłe wyrzuty na temat każdej drobnej rzeczy, o której wszyscy już zapomnieli – jestem ja.
*
Nie masz motywacji, żeby się uczyć, nawet tych rzeczy, które cię interesują. Dlaczego?
*
Dorosłość to nie jest coś, przed czym można się ukryć. […] Kiedy tylko zrozumiałem, czym tak naprawdę jest dorosłość, to automatycznie się nią przeraziłem.
*
Bycie twórczą osobą, na najrozmaitsze sposoby, to jedna z najważniejszych dla mnie wartości odkąd pamiętam.
*
Tajemniczy konglomerat zjawisk: nie widzisz rzeczy najprostszych, ale widzisz rzeczy najtrudniejsze, które innym trudno jest dostrzec.
*
Po co jesteśmy na tym świecie? Bez celu. Nie mam potrzeby nadawać sensu rzeczom, które po prostu są. […]
Ludzie zbytnio przejmują się rzeczami nieistotnymi.
*
Zaimponowała mi wtedy twoja postawa. Szedłeś jakąś drogą i dawałeś z siebie dużo, dopóki ci to odpowiadało, dopóki czułeś się w tym dobrze. A kiedy przestało być dobrze, stwierdziłeś, że już wystarczy. Tego, co osiągnąłeś, nikt ci nie odbierze. Bardzo cenię umiejętność zrezygnowania we właściwym momencie. A rozpoznanie tego momentu nie jest łatwe.
*
Wiesz, co kocham w świecie jako takim?
Że wszystko ma wady. Gdyby istniał obiekt, istota, pojęcie perfekcyjne, to wszystko byłoby bardzo nudne, bo nikt nie musiałby już nic robić. Nikt by się nie starał, wszyscy straciliby motywację. Z istotą perfekcyjną nikt by się nie mógł porozumieć. Albo wszyscy by mogli. I to byłoby przerażające.
*
Czuję się zagubiona: powinnam ci pomagać, czy przeciwnie, może wolisz wziąć sprawę w swoje ręce? Gdzie jest granica mojej pomocy? Kiedy mam odpuścić?
[…] Nie wiem, jak to rozwiązać. Ja nie mam żadnych odpowiedzi. Mam tylko cierpienie. The misery. The despair. The sadness.
*
Mnie też kojarzysz się z kotem. Kiedy mi powiedziałeś, że się z nim identyfikujesz, zaczęłam tak o tobie myśleć: „mój syn kot”. Jest obok, ale jednocześnie jakby pochodził z innego uniwersum.
*
Wydaje mi się, że na tyle mnie znasz, że powinnaś wiedzieć, że jeżeli nie chcę czegoś zrobić, to tego nie zrobię.
*
Faktem jest jednak, że jestem twoją matką i mam władzę; tego nie da się obejść. Czas pokaże, co z tego wyniknie dla ciebie, dla nas, dla naszej relacji.
*
W całej książce ujawniamy oboje frustrujące prawdy na temat własnych żyć i przeszłości. Musiałem się mega skupić na tobie i na sobie, a nie robię tego zazwyczaj. Nie robię codziennie grubych rozkmin. Więc mnie to męczyło.
Wiwisekcja mi nie przeszkadza. To są fakty. Ja nie boję się faktów. Boję się niepełnych faktów. To prawda, że w książce są też odczucia, emocje, a odczuć i emocji nie da się zaliczyć do faktów. Czyjeś odczucia to są jednak czyjeś odczucia. Gdybym miał się tym przejmować, zwariowałbym na miejscu.
*
Neuroróżnorodność
Określenie różnorodności ludzkich mózgów pod względem upodobania do spędzania czasu z innymi ludźmi, stylów uczenia się, typów skupienia uwagi i koncentracji, nastroju oraz innych funkcji umysłowych bez narzucania pozytywnych albo negatywnych ocen. […]
Neurotypowość […]
Neologizm, którego społeczność autystyczna – ale też naukowa – używa do opisu osób spoza spektrum autyzmu, to znaczy osób o typowej neurologii. Neurotypowa jest zatem każda osoba, która nie ma zaburzeń rozwojowych związanych ze sposobem funkcjonowania mózgu, takich jak autyzm, zaburzenie koordynacji rozwojowej czy ADHD.
*
Od 2022 roku Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization) nie honoruje już nazwy „zespół Aspergera” […], włączając objawy dawniej rozpoznawane jako zespół Aspergera w ogólniejsze spektrum autyzmu […].
W roku 2018 […]
okazało się, że Hans Asperger […] działał na rzecz nazistów, a badane przez siebie dzieci wysyłał na tortury i na śmierć.
[…] Umówiliśmy się, że nie będziemy używać tej nazwy. Żeby nie wypowiadać nazwiska oprawcy na co dzień, żeby w ten sposób nie utrwalać pamięci o nim. Ale nie dotrzymaliśmy tej obietnicy. Trochę z przyzwyczajenia, a trochę dlatego, że te dwa słowa bardzo dosadnie nazywają to, o co w tym zaburzeniu chodzi, i nie trzeba nic więcej tłumaczyć. Spektrum autyzmu może być takie i owakie, może też mylić się z samym autyzmem. Nie porzuciliśmy tego terminu chyba też trochę dlatego, że słowo „asperger” ma w swoim brzmieniu tę bezwzględność, nieodwracalność, a zarazem nieodgadnioność, z jakimi to zaburzenie się wiąże – z jakimi wiąże się sytuacja osób w spektrum oraz ich bliskich.
Katarzyna Michalczak, Synu, jesteś kotem,
Wydawnictwo Cyranka, Warszawa 2023.
(wyróżnienie własne)
Działa tylko to, co działa.
*
Pracuję nad sobą teraz, ale nie zmienię tego, co było.
(tamże)
Jabłoń:
(do kierującego pojazdem osobowym
na A2 w okolicach Poznania)
Kocham Cię bardzo.
Sadownik:
(z sukulcem na pokładzie wracają
z Dzikiego Zachodu do ula)
I co? Mam to wziąć
z dobrodziejstwem inwentarza,
a nie do wysokości aktywów?
Jabłoń:
(ryknęła śmiechem, ale
może powinna się obrazić?!)
ponadpółwieczny żywy żal* — zobaczyłam go i oniemiałam. utknięta w przestrzeni i czasie, otorbiona energia, obrośnięta nieprzepuszczającą światła błoną — uwięziona przez kilkadziesiąt lat nie miała szans zbudować niczego dobrego.
żal drugiego człowieka pozwolił mi zobaczyć mój — zobaczyć i uwolnić.
25/365
_______________
* [ż]al zawsze zawiera element gniewu**.
// Elisabeth Kübler-Ross, (1926–2004)
** jest niezgodą na to, co jest. trudno żeby było inaczej, gdy ci, którzy strukturalnie powinni wspierać, wykazują się dojrzałością tylko w kategorii „wiek”.
Niedzielne odliczanie literek, trzy. Dwa razy o książce usłyszałam i uparłam się, by ją znaleźć. Wydana poza głównym nurtem wydawniczym, ze szczytnym celem przekazania 10% dochodu ze sprzedaży każdego egzemplarza na schronisko Fundacji Ostatnia Szansa, nie dyskryminuje ludzkich osób ze względu na stan zdrowia — jest dostępna w papierze i w wersji elektronicznej. Byłam i jestem za to ogromnie wdzięczna.
A Białokrucze nie-ludzkie osoby? — jestem pytana raz po raz. To dobry moment i miejsce, by podzielić się pikselami, od których moje serce rośnie, duch nabiera sił, a wiara w dobre życie bardzo nieśmiało powraca.
Nigdy nie miałam wątpliwości, że każde zwierzę ma osobowość. Po tej książce lubię o „piesach” myśleć jako o osobach. Heniutka zdecydowanie należy do moich ukochanych osób.
Misiek | Saba | Łatka
[od lewej] Klementynka ciekawa nowego kudłatego członka Rodziny
— Miśka vel Harry'ego; a potem Sabcia i Łatka,
fot. Najlepsze Ludzkie Ręce, fragmenty.
* * *
Fuks | Stanisław Łubieński
w rozmowie z Anną Rączkowską:
Zresztą zawsze, kiedy akurat nie miałem psa, myślałem o tym, że chciałbym go mieć. […] Bo dla mnie to naturalny stan. Lubię rytm życia wymuszony przez psa, tę miłą regularność. Psy są społecznymi zwierzętami i zwykle dobrze dopasowują się do rodzin. […] Psy są trochę jak dzieci, lubią, kiedy jesteśmy przewidywalni.
*
Psiarze to oczywiście taka trochę subkultura.
* * *
Czakuś | Krystyna Starczewska
w rozmowie z Anną Sańczuk:
Czakuś nauczył mnie tego, że w pewnych sytuacjach trzeba odłożyć własne potrzeby na rzecz osoby, z którą się jest, z którą się żyje. Pies jest taką osobą.
* * *
Fisia & Funia | Magdalena Kobus i Franciszek Buchner
w rozmowie z Agatą Michalak:
[…] towarzystwo psa to taki ciepły cień wokół nas. Ktoś jest przy nas i nawet jeśli nas nie dotyka, to cały czas jest, trwa i kocha.
* * *
Misio | Maria Apoleika
w rozmowie z Agatą Michalak:
Misio dał nam codzienny kontakt ze wspaniałą osobą – bardzo uważną, zainteresowaną nami i tym, czy się dobrze czujemy. […] Misio zdecydowanie lubi buraka. Jesteś tym, co jesz…
*
Tworzę „Sucharki” po to, by pokazywać ludziom dobrą i odpowiedzialną relację z psem. Chcę pokazywać, że pies to nie jest problem. One mają być o tym, jak fajnie dogadać się z psem i sobie z nim dobrze żyć.
* * *
Helena | Agata Buzek
w rozmowie z Agatą Michalak:
Jak zwykle okazuje się, że trudne i męczące jest myślenie o problemach, ale rozwiązywanie ich – już nie.
*
[…] psy mają nieskończoną ilość rzeczy do dania – to, ile od nich zaczerpniemy, zależy w dużej mierze od tego, co jesteśmy w danym momencie życia w stanie przyjąć.
* * *
Łatka | Robert Zydel
w rozmowie z Agatą Michalak:
Jedną z pierwszych decyzji, które podjąłem, gdy zostałem dyrektorem Muzeum Etnograficznego, było pozwolenie na przyprowadzanie do muzeum zwierząt domowych. Część pracowników i gości była już przyzwyczajona do obecności nie-ludzkich osób w muzeum, bo od kilku lat pracują tu dwa koty: Etna i Grafia. […] Zadaniem kotów jest stwarzanie odpowiedniej atmosfery pracy. Nawet tutaj zdarza się, że ktoś ma gorszy dzień, choć jest to praca w dużej mierze kontemplacyjna. Każdy może podejść do kota, zanurzyć ręce w jego miękkim futerku, zsynchronizować z nim swój oddech, posłuchać mruczenia. Koty wiedzą, na czym polega ich praca, i rzeczywiście kilka osób z niej korzysta. Wynagradzamy je jedzeniem, mają kojce i drapaki do odpoczynku i relaksu. Mamy dyżury, żeby ich doglądać w weekendy i święta.
*
Zaryzykowałbym tezę, że warszawianki i warszawiacy są otwarci na psy. Wyjątkiem jest tylko teren kampusu Uniwersytetu Warszawskiego – instytucji bądź co bądź opartej na wiedzy, a może nawet empatii – gdzie psów się nie wpuszcza, nie licząc psów przewodników, czego wymaga prawo. Cierpimy, że nie możemy przeciąć terenu kampusu głównego w drodze nad Wisłę. Kiedyś wybrałem się nawet na posiedzenie senackiej komisji do spraw infrastruktury, żeby przekonać akademików, iż kampus uniwersytecki nie musi służyć tylko jako parking dla samochodów. Ale póki co uniwersytet nie jest gotowy na przyjęcie nie-ludzkich aktorów życia społecznego, co w moim odczuciu jest niezbyt fajne. Przyzwyczailiśmy się, że uniwersytety to postępowe miejsca, które chcą zmieniać świat. Bez wewnętrznej presji nic się tu chyba jednak nie zmieni.
*
Relacja z psem jest rodzajem odtrutki na świat technologii, w którym spędzamy dużo czasu, chociaż też nie chcę tego świata demonizować. Ale pies jest po prostu żywą istotą, która ma inny interfejs. Inaczej się ją obsługuje, inaczej wspólnie spędza czas.
*
Pies organizuje życie, dzień, wakacje. To historia o uważności na świat nie-ludzki.
*
Wydaje mi się, że bardzo antropocentrycznie tłumaczymy sobie świat i że warto nauczyć się tego, jak odmienna jest perspektywa psa. Na przykład nie jesteśmy w stanie wyobrazić sobie świata widzianego przez pryzmat węchu. Wychodzenie do parku jesienią wiąże się dla psa z nieskończoną ilością historii ukrytych w mokrych liściach, co stanowi dla niego naturalną zabawę węchową. Trudno go siłą odrywać, gdy przeżywa swoją przygodę.
* * *
Zenka | Anna Dziewitt-Meller
w rozmowie z Anną Rączkowską:
[A.R.] Podoba mi się, że z psem tak łatwo poznaje się ludzi. Idealna opcja dla nieśmiałych!
[A.Dz.-M.] To chyba jedyny moment, kiedy możesz bezkarnie kogoś zagadać. Nikt wtedy nie pomyśli, że masz złe intencje, przecież jesteś panią z pieskiem! Denerwuję się tylko, kiedy trafiam na agresywne psy, których ludzie nie trzymają na smyczy.
*
Uwielbia moment spotkania – że już wstałam, że jestem. Tym samym obdarza wszystkich członków rodziny. Bezinteresowna więź, oddanie, emocje, których chyba jest za mało we wszechświecie. Czysta miłość.
* * *
Zima | Marta Krzeptowska
w rozmowie z Anną Sańczuk:
[…] to członek rodziny. […] Jest z nami we wszystkim.
* * *
Kreska | Mateusz Bzówka i Mateusz Gryzło
w rozmowie z Agatą Michalak:
[…] pojawił się pies – a wraz z nim poczucie, że nasze życie we dwóch się skończyło. […] Chwilę zajęło nam uświadomienie sobie, że coś się zmienia, że coś trzeba poświęcić – chociażby czas. Nikt nam tego nie powiedział. A my bardzo lubiliśmy naszą wolność, możliwość wyjazdu w każdej chwili – i swoje własne towarzystwo. Po pewnym czasie nabraliśmy innej perspektywy.
*
To niesamowite, jak bardzo zmienia się perspektywa – jak szybko przestaliśmy wyobrażać sobie życie bez niej. Przed Kreską myśleliśmy, że samotność tak naprawdę nam nie doskwiera. A potem zaczęliśmy się zastanawiać, co byśmy poczęli bez psa…
[…] Dla nas to ostatnia instancja życia społecznego. Razem możemy mieć co najwyżej psa. Inna kwestia, czy byśmy chcieli czegoś innego.
*
Z początku mieliśmy przekonanie, że nie będzie spała z nami w łóżku – bo jeśli pies nie wie, że tak można, to niczego nie traci. Ale już pierwszej nocy Kreska nas wyczuła i hyc do łóżka. Na początku więc zasypiała z nami, ale okazała się tak inwazyjna – przyklejała się to do jednego, to do drugiego, żeby było jak najcieplej i najprzyjemniej – że nauczyliśmy ją komendy „do siebie”. Odtąd grzecznie idzie na swoje posłanie i czeka, aż zaśniemy. Dopiero wtedy przychodzi i się kokosi, szukając miejsca pod kołdrą.
*
[…] lubimy poznawać dzięki niej ludzi. Nie pamiętamy potem ich imion, ale imiona ich psów – owszem. […] Wcześniej mieszkaliśmy na Ochocie dwa i pół roku i nikt nas nie kojarzył. A potem nagle masz pieska i wszyscy cię znają.
Anna Piwowar (pomysłodawczyni), Psia książka. 13 rozmów o miłości,
Trzy Psy Pstre, Warszawa 2022.
(wyróżnienie własne)
Niedzielne odliczanie literek, dwa. Informacja o tej książce przyszła do mnie tego samego dnia, którego zostałam obdarowana tamtą książką. Znikąd pojawił się pomysł, z wierzchu wyglądający na idiotyczny, by obie zacząć czytać rownolegle. Za jego realizację wzięłam się prawie natychmiast, bo tonący niejednej brzytwy się chwyta. Tę książkę czyta się wolniej, bo ma zwyczajnie spokojniejszy, zapraszający do kontemplacji, nurt. Pytanie, na które nie znam i nigdy nie poznam odpowiedzi, brzmi: czy gdybym nie była w stanie, w którym trudno dostrzec jakiekolwiek światełko w tunelu, czy sięgnęłabym po tę książkę, o tak bardzo pretensjonalnym tytule?
Żałoba to słowo-parasol określający doświadczenie, z jednej strony głęboko dojmujące dla wszystkich tych, którzy przez nie przechodzą; z drugiej zaś jest ono tak ekstremalnie zindywidualizowane, że pomimo istnienia wielu mądrych drogowskazów, każdy musi sam na własną rękę szukać sposobów, metod i trików, by przetrwać, utrzymać się na powierzchni istnienia, przehibernować ten trudny czas. Ja palę świeczki, słucham muzyki, włóczę się po książkach (czasem od środka, czasem nie kończąc), a gdy nic nie pomaga, w biały dzień idę spać.
Ta książka zrobiła mi różnicę. Zobowiązała mnie do pracy. Jest warta podjęcia eksperymentu. By być sprawiedliwą, a nie tylko oczadziałą jej zawartością, muszę napisać, że Autorce nie udało się uniknąć nieakceptowalnej przeze mnie obrzydliwości. Tak, niestety, w całość elegancko wplotła myślenie o życiu konkretnego człowieka, które — to myślenie — jest najczystszą formą tzw. inspiration porn. Nie zmienia to jednak faktu, że poza tą jedną wpadką, całość to nie new-age-and-ancient-stupidity rodem z jutjuba Beaty P. czy mądrości kaułcza od spraw życiowych, lecz opowieść o wielu owocnych spotkaniach z niesamowicie ciekawymi i mądrymi ludźmi.
Zbyt często zdarza się, że masz tuż przed sobą coś naprawdę wspaniałego, ale nie zdajesz sobie z tego sprawy, dopóki ukochana osoba nie odejdzie, chwila nie przeminie, a kwiaty nie zwiędną.
*
[…] doświadczenia i przeżycia definiują nas w sposób, który jest niedostępny dla przedmiotów.
*
Na serwetce napisałam nagłówek: „Trzy rzeczy, za które jestem dzisiaj wdzięczna”. Potem przesunęłam serwetkę w stronę Susan i podałam jej długopis.
– Wymień je.
Susan przez dłuższą chwilę wpatrywała się w serwetkę, a potem ją wzięła, przekreśliła „trzy rzeczy” i zamieniła na „jedną rzecz”.
– A więc zacznijmy od czegoś prostego – powiedziałam.
*
[…] wcale nie jesteśmy uprawnieni do posiadania dobrych rzeczy, tylko mamy szczęście, że do nas trafiły […].
*
Ponieważ nie zdajemy sobie sprawy, jak działa mózg, by nas chronić, dramatyczne sytuacje zazwyczaj wydają się gorsze, kiedy je sobie wyobrażamy, niż gdy rzeczywiście się zdarzają. […] W swoich przewidywaniach nie uświadamiamy sobie bowiem, że kiedy nieszczęście się wydarzy, psychologiczny układ odpornościowy będzie ciężko pracował, żeby uczynić je bardziej znośnym.
*
Jeśli możesz zmienić coś, co cię unieszczęśliwia, zrób to. Ale jeśli coś straciłeś, coś ci się przytrafiło albo po prostu jest nieuchronne, to czy możesz ofiarować sobie większy dar niż wdzięczność za wszystko, co przynosi życie?
*
Nie jestem w stanie zmienić tego, co się stało, ale za to mogę zmienić sposób myślenia i to sprawia mi wielką przyjemność.
*
[…] nie jesteśmy w stanie kontrolować wszystkiego, co się nam przytrafia. Ale możemy kształtować swoją postawę, nastrój i perspektywę. A to może zmienić o wiele więcej niż wszystko inne.
*
Musimy sobie jednak uświadomić, że
każdemu ktoś kiedyś pomógł.
*
– Och, Peter, zapomniałam zapytać. Skąd to dodatkowe T w GRATTITUDE? – zapytałam.
Przez jego twarz przemknął uśmiech.
– Moja droga, chodzi o ATTITUDE, nastawienie – odparł i uścisnął mnie na pożegnanie. – Nastawienie zawsze jest najważniejsze.
Peter Tunney, [dostęp: 21.01.2023], źródło.
*
Czujecie zapach liści? Czasem musisz coś stracić, żeby to docenić i poczuć. Myślimy, że wdzięczność wyrażamy wtedy, gdy wszystko idzie dobrze. Ale tak naprawdę odczuwamy ją wtedy, gdy wszystko sprzysięga się przeciwko nam.
*
Wdzięczność pojawia się wtedy, gdy doceniasz każdą chwilę i traktujesz ją jak coś wyjątkowego.
*
Gdy doceniasz to, co robią inni ludzie, zaczynasz zauważać, że wszyscy jesteśmy ze sobą połączeni.
*
[…] aby docenić to, co się ma, potrzeba sporo pewności siebie. Dużo łatwiej myśleć o tym, czego nam brakuje.
*
Nie musimy świadomie skupiać się na tym, jak bardzo jesteśmy wdzięczni za to, że tu jesteśmy i że żyjemy, bo gdy natura ogłasza swoje cuda, my czujemy to w głębi naszych ciał i dusz.
– Moja dusza nie znajdzie innych schodów do nieba prócz uroków ziemi – powiedziałam.
– Led Zeppelin? – rzucił Ron.
– Właściwie Michał Anioł. Kiedy nie malował kaplicy Sykstyńskiej, pisał wiersze.
*
Nikt nie wejdzie na szczyt na własną rękę.
*
– „Im więcej w nas radości, tym jesteśmy doskonalsi” – przeczytałam napis.
Craig uśmiechnął się zaciśniętymi ustami.
– To Spinoza – poinformował. – Podoba mi się pogląd, że radość czyni nas doskonałymi. To dobra filozofia życia, prawda?
Janice Kaplan, Dziennik wdzięczności,
przeł. Magdalena Hermanowska,
Dom Wydawniczy
Rebis, Poznań 2022.
(wyróżnienie własne)
Niepokój bierze się stąd, że pragniemy tego, na co nie mamy wpływu.
*
Wdzięczność jest postawą […].
*
Karol Darwin był przekonany, że społeczeństwa cechujące się największym poziomem współczucia najlepiej się rozwijają, ponieważ akty dobroci są zauważane, odwzajemniane, przekazywane dalej.
*
[…] wielkie zmiany mogą się zdarzyć, ale pod warunkiem że sam ich dokonasz.
*
[…] kiedy spędzamy czas na łonie natury, kora przedczołowa (część płata czołowego odpowiedzialna za funkcje wykonawcze) odpoczywa. Przebywając wśród chmur, drzew czy wonnych kwiatów, wpadamy w kojący rytm, który łączy nas z czymś potężniejszym niż my sami.
*
Wdzięczność jest potężniejsza, niż sądzimy.
*
[…] spojrzałam na niego znad miętowej herbaty. Odczuwanie wdzięczności wydało mi się doskonałym pomysłem – miłym zastępstwem dla gniewu, frustracji, wzburzenia i urazy.
*
Znajdź powód do wdzięczności.
(tamże)
Niedzielne odliczanie literek, raz. Styczniowy deputat na włoskie literki. Myszka, a w zasadzie Myszek, który do tej pory w całej serii tylko nieśmiało ślad na ilustracjach zostawiał lub ostentacyjnie wybywał na wakacje, nie pojawiając się w jednej z opowieści wcale, tym razem był — BYŁ bardzo, mocno i mądrze.
To książka dla małych i dużych, która nie pozwala zwolnić się z realizacji marzeń. Masz marzenie? To bierz się do roboty! To książka o niezbędnej do wykonania pracy, ale również o dobrych duchach, które kibicują spełnianiu pragnień. Myszek istnieje nie tylko w książkach, często jest po prostu drugim, życzliwym i wspierającym, człowiekiem. Zaś wszystkim cześkom (stan umysłu, a nie imię!), choćby nie wiem, w jak piękne ciała — męskie, damskie, niebinarne — obleczonym, należy mówić: precz!
Simba era un cane lupo timido e solitario. Era nero come il carbone e aveva occhi scuri come la notte.
Passava le sue giornate ab rincorrere le ranocchie, ad annusare i fiori, e a scaldarsi ai raggi dei sole.
Ma il sogno di Simba era quello di essere leggero come una piuma per poter volteggiare in aria come gli acrobati del circo.
[Simba był nieśmiałym i samotnym wilczurem. Był czarny jak węgiel i miał oczy ciemne jak noc.
Spędzał dni ganiając żaby, wąchając kwiatki i wygrzewając się w promieniach słońca.
Ale marzeniem Simby było być tak lekkim jak piórko, by móc wywijać w powietrzu jak akrobaci w cyrku.]
Ogni sera infatti, prima di tornare a casa, Simba si fermava davanti al tendone del Grande Circo.
[Rzeczywiście każdego wieczora, nim wrócił do domu, Simba zatrzymywał się przed namiotem Wielkiego Cyrku.]
*
[Lo struzzo Celestino] subito lo scoraggiò:
— E tu vorresti fare le acrobazie? Il circo non è cosa per cani lupo. Solo i bassotti agili e forti possono diventare bravi acrobati.
Ma Ernesto, un topino buono che nel circo faceva l’equilibrista, si intromise e chiese a Celestino di dargli almeno una possibilità. A Ernesto era sempre piaciuto aiutare gli altri: diceva che era nato per regalare sorrisi!
[Struś Czesław natychmiast zaczął zniechęcać wilczura:
— A ty chciałbyś robić akrobacje? Cyrk to nie jest miejsce dla wilczurów. Jedynie zwinne i silne jamniki mogą stać się dobrymi akrobatami.
Ale Ernesto, dobry myszek, który w cyrku pracował jako linoskoczek, wtrącił się i poprosił Czesława, by ten dał psu przynajmniej jedną szansę. Ernesto zawsze lubił pomagać innym: mówił że urodził się, by rozdawać uśmiechy!]
Simba leccò il musino di Ernesto per ringraziarlo e, tutto scodinzolante, corse dentro a provare il trapezio.
[Simba, machając ogonem, liznął Ernesto po buzi, by mu podziękować, i pobiegl do środka, aby wypróbować trapez.]
*
Clarissa [la bellissima ballerina fenicoterro] non era solo la più brava danzatrice del mondo, ma anche la padrona del circo. […] Quando Clarissa entrò e vide Simba a terra, lo cacciò via.
Triste e scosolato, Simba si rifugiò a piangere in un angolino, appena fuori dal circo.
Forse Clarissa aveva ragione: i cani lupo sono troppo grossi e non saranno mai dei bravi equilibristi.
Simba però era anche un po’ arrabbiato perché il suo sogno si era infranto troppo presto.
A un certo punto, da un bidone della spazzatura, saltò fuori un gatto bianco e nero.
[Clarissa [najpiękniejsza balerina, flaming] nie była tylko najlepszą tancerką na świecie, ale również właścicielką cyrku. […] Kiedy Clarissa weszła i zobaczyła Simbę na ziemi, przegoniła go.
Smutny i bezradny Simba ukrył się na zewnątrz, niedaleko cyrkowego namiotu, by uronić łezkę.
Może Clarissa miała rację: wilczury są zbyt ciężkie i nigdy nie będą dobrymi akrobatami.
Ale Simba był również trochę wkurzony, ponieważ jego marzenie zostało zbyt szybko zniszczone.
W pewnym momencie z puszki na śmieci wyskoczył czarno-biały kot.]
Orazio era l’animale più vecchio e saggio di tutto il circo. Abile e furbo, passava le sue giornate a bighellonare nei dintorni del circo. Nessuno conosceva il suo passato, ma tutti sapevano che Orazio aveva sempre una parola di conforto per chiunque ne avesse bisogno.
[Orazio był najstarszym i najmądrzejszym zwierzakiem w cyrku. Zaradny i cwany spędzał dnie krążąc wokoł cyrku. Nikt nie znał jego przeszłości, ale wszyscy wiedzieli, że Orazio miał zawsze słowo pocieszenia dla każdego, kto by go potrzebował.]
*
Simba, dopo aver ascoltato Orazio, gli disse:
— I bassotti sono bravi acrobati perché sono lunghi e leggeri, non come me!
— Non è vero, loro sono bravi perché ogni giorno si allenano, sbagliano e imparano dai loro errori — replicò Orazio. — Nessuno impara a stare in equilibrio se non cade mai! Coraggio, Simba, pensa solo al tuo sogno e non arrenderti!
[Simba, po wysłuchaniu Orazio, powiedział mu:
— Jamniki są dobrymi akrobatami, ponieważ są długie i lekkie, nie tak jak ja!
— To nie prawda, są dobre, ponieważ każdego dnia ćwiczą, mylą się i uczą się na swoich błędach — odpowiedział Orazio. — Nikt nie stanie się akrobatą, jeśli nigdy nie upadnie! Odwagi, Simba, myśl tylko o swoim marzeniu i nie poddawaj się!]
*
Ogni notte, per tanti e lunghi mesi, mentre tutti gli animali dormivano, Simba continuò a esercitarsi: prima al trapezio, poi alla corda e infine con un vecchio monociclo, che era diventato il suo attrezzo preferito.
Cadeva, ma si rialzava.
Si arrabbiava ma, ricordando le parole di Orazio, trovava la forza di riprovare. Ogni tanto piangeva anche, ma senza perdersi d’animo, perché vedeva che ogni giorno diventava un po’ più bravo.
[Każdej nocy przez wiele, długich miesięcy, podczas gdy wszystkie zwierzęta spały, Simba kontynuował ćwiczenia: najpierw na trapezie, potem na linie, a na końcu na starym monocyklu, który stał się jego ulubionym narzędziem.
Upadał, ale się podnosił.
Wkurzał się, ale pamiętał słowa Orazio, znajdował siłę, by ponownie spróbować. Czasem też płakał, ale nigdy nie tracił ducha, ponieważ widział, że każdego dnia stawał się trochę lepszy.]
*
“È proprio come diceva Orazio…” pensò.
“Tutto è difficile, prima di diventare facile!”
[Jest dokładnie tak, jak mówił Orazio… — pomyślał Simba — wszystko jest trudne nim stanie się proste!]
Luca Mazzucchelli, Tutto è difficile prima di diventare facile,
ilustr. Giulia Telli,
Giunti Editore, Firenze/Milano 2020.
(wyróżnienie własne)
Wpisy podzielne przez dziesięć to dla mnie duże zobowiązanie. A wpisy podzielne przez sto? Brak słów na określenie ciężaru gatunkowego.
Jakby było mało, do pewnej ludzkiej Osoby żadna ksywka nie chciała przykleić się w przekonujący sposób, bo… zbyt oczywista albo zbyt pretensjonalna lub po prostu zbyt czy bardzo zbyt. Znalazła mnie w chwili, gdy przeczytałam zamieszczony poniżej cytat, mocząc sobie nim odrobinę oczy. Catty, o tak (!), ma nieskończenie wiele, nieskończenie głębokich kieszonek!
Dzisiejszy śnieg? Myślisz, że zima, styczeń. Może. Dużo bardziej prawdopodobne, że kudłate dziewczyny chciały być fotogeniczne (czarne na tle błota to nie to). Heniutka też zachwycona śniegiem, nawet jeśli tylko miejskim.
dziś w pikselach unieruchomieni, od lewej:
Pirat, Lawenda i Saba
fot. Catty, fragment.
Zwierzę, z którym nawiązuję emocjonalny kontakt, jest taką częścią życia, której nie zastąpi nic innego. Kochamy naszych mężów, żony, dzieci, wnuki, ale to są zupełnie inne obszary zapotrzebowania emocjonalnego, lokują się w innych miejscach serca. Zwierzę mieści się w innej kieszonce. Albo masz tę kieszonkę pustą, albo masz tam takiego psa. Albo kilka psów, ewentualnie kota.
// Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk w rozmowie z Anną Wacławik-Orpik
Anna Piwowar (pomysłodawczyni), Psia książka. 13 rozmów o miłości,
Trzy Psy Pstre, Warszawa 2022.
Catty. STOP. Wiedza. STOP. Suszone królicze uszy z włosem. STOP. Psie jelita je kochają. STOP. Zanotował Sadownik kilkanaście dni temu, gdy Misiek trafił do swojego nowego domu. STOP.
Dziś Sadownik zmaterializował pozyskaną wiedzę i przetransformował jedno uszko w psie szczęście i… determinację. STOP.
Heniutka w zachwycie długo tłumaczyła Drzewku, że każdy królik dwoje uszu ma i drugie ucho należy Jej się jak psu micha. STOP. Dostała! STOP.
sprawdziłam — sześć i pół roku bez dwóch dni niezmiennie cieszył się komfortem jazdy wymarzonym starym, kanciastym volvo.
od sześciu lat i siedmiu miesięcy bez dwóch dni mam to zdjęcie na tapecie wszystkich swoich komputerów. uwielbiam ten portrecik Białego Kruka.
16/365
fot. Orzeszek, fragment.
*
J.S. Bach, Trzy chorały, BWV 645, III. Andante,
Seattle Symphony Orchestra,
Ottorino Respighi & Edward Elgar (orkiestratorzy), Gerard Schwarz (dyrygent),
White Raven’s Favorites Playlist 2022, #14.
choć dziś dzień dłuższy od najkrótszego w roku o 33 minuty, to tu bardzo ciemno od samego rana.
szukałam siebie cały dzień. znalazłam tylko drzewko-sierotę.
15/365
Dziś Tu bi-Szwat, Nowy Rok Drzew, moje ulubione żydowskie święto.
Patryk Pufelski, Pawilon małych ssaków,
Wydawnictwo Karakter, Kraków 2022.
Ennio Morricone, Gabriel's Oboe, [z:] Misja,
Renaud Capuçon (skrzypce), Stéphane Denève (dyrygent),
White Raven’s Favorites Playlist 2022, #59.
Niedzielne odliczanie literek, trzy. Jeszcze ciepła świeżynka wydawnicza (grudzień 2022). Minimum słów, maksimum wrażeń. Zachwyca mnie w tej książce trójwymiarowość każdej postaci, ich ruch, plany i intencje, nastrój, w którym się znajdują. To nie jest książka czy album, lecz księga tysiąca i jednej opowieści, które są tworzone w czasie rzeczywistym, podczas przyglądania się detalom.
Każda strona, każda postać, każdy płatek i patyczek to indywidualne zaproszenie i inspiracja, by dać się porwać rozrzuconym spinaczom, zapałkom, wykałaczkom czy temu wszystkiemu, co jeszcze wczoraj tworzyło bałagan w szufladzie, a teraz może być początkiem uniwersum. Budzi się uśpiony, dziecięcy zachwyt kamykiem, listkiem, gałązką.
[…] details of the natural world: the abundant diversity of shapes, colors, movements, sizes, and forms of each petal, blade of grass, or barren stick.
*
*
*
So, follow the way
nature dreams
within and around you.
It can bring new creativity
and inspiration
for you
and our world.
*
*
*
*
Amy Mindell, Nature Dreams. 125 Art Figures Using Flowers and
Other Pieces of Nature,
Kindle Direct Publishing, Seattle (WA) 2022.
I hope these flower figures will inspire you to allow your dreaming process to influence and enrich your everyday life.
(tamże)
Niedzielne odliczanie literek, dwa. O czym jest ta książka? Po pierwsze, o tym, czego bazowo brak w polskiej debacie publicznej, czyli umiejętności słuchania ze zrozumieniem, o woli usłyszenia, o umiejętności argumentowania i rozróżniania opinii od faktów czy mitów od liczb.
Po drugie, o tym, co niestety jest podstawowym składnikiem polskiego życia społecznego: jeśli głos kobiety ma być usłyszany, najlepiej, żeby była ona trzy razy lepiej wykształcona niż oponent; musi mieć zdolność pomieszczenia męskiego punktu widzenia, by być potraktowaną na serio, i być mądrzejszą, by to, co ma do powiedzenia, w ogóle zostało uwzględnione. Taki mamy klimat.
[…] Kartezjusz, uważał, że ciekawość jest pierwszą emocją, a wszystkie pozostałe pochodzą od niej.
*
KW: Mamy więc dwa różne sposoby opisu świata. Ten, który ja reprezentuję, można opisać tak: ludzie są, jacy są. Lepiej, abyśmy wzięli to pod uwagę i uregulowali pewne szczególnie dramatyczne kwestie, niż ciągle powtarzali, że powinni być inni. Światopogląd katolicki, który ty reprezentujesz, zrekonstruowałabym natomiast raczej tak: to i to uznajemy za dobre, zatem tak i tak powinno być.
*
KW: […] zamiast spierać się co do tego, czy mamy do czynienia z „płodami”, czy z „dziećmi nienarodzonymi”, przyjmijmy, że rozmawiamy o życiu ludzkim. W ten sposób usuwamy warstwę językową sporu, na której zatrzymuje się większość dyskusji.
*
KW: […] Oboje mówimy: życie jest wielką, fundamentalną wartością. Ale ja jestem skłonna uwzględnić inne wartości. Chodzi tu o to, że kobieta ma w tej sytuacji autonomię, godność, wolność. Ty dodasz pewnie – własne sumienie. Opowiadam się za zaufaniem do drugiego człowieka, jego decyzji, jego sumienia. Ty wolisz, aby rozwiązać sprawę prawnie: wolno, nie wolno.
*
KW: […] życie i wolność są ze sobą w trudnej relacji, czasem trzeba przyznać prymat życiu, czasem zgodzić się na to, by prymat miała wolność.
*
TT: W temacie aborcji możemy, brzydko mówiąc, nieustannie walczyć. To tym przyjemniejsze, że przy okazji we własnych oczach wychodzimy na jeszcze bardziej sprawiedliwych. Mamy zatem z jednej strony obrońców autonomii kobiet, z drugiej zaś obrońców cywilizacji życia. A na teren eutanazji nikt nie wchodzi, bo jest on dla wszystkich niewygodny.
*
TT: […] nasze życie i umieranie ma znaczenie także dla wspólnoty.
*
KW: Pamiętam, że w trakcie protestów po zaostrzeniu prawa aborcyjnego w 2020 roku wiele kobiet powtarzało w gniewie: „Im bardziej ludzie nie mają pojęcia, tym mocniej uczestniczą w tej debacie”. A może w debacie o eutanazji właśnie trudniej jest uczestniczyć w mocny, polaryzujący sposób, bo wiele osób ma doświadczenie, jak mówisz, opiekowania się osobą cierpiącą, a zatem nie są chętni, by łatwo ferować moralne wyroki? A w kwestii aborcji brak doświadczenia skutkuje łatwą radykalizacją.
*
TT: Ostatnio jestem bardzo ostrożny, gdy chodzi o używanie ostrego języka, bo niestety mam wrażenie, że on całkowicie blokuje rozmowę.
*
KW: Powiedziałeś, że w twoim światopoglądzie fundamentalny jest szacunek dla życia – ale nie jest tak, że w moim tego szacunku nie ma. […] żyjąc, możemy nadać swojemu życiu zasadniczą moralną wartość, znaczenie, cel. Dla jednych to może być głęboka relacja z rodziną i swoimi dziećmi. Dla innych – pomoc innym ludziom, bycie potrzebnym wspólnocie. Dla jeszcze innych – realizacja talentu, na przykład zawodowego. Spełnienie swojego fundamentalnego celu jako człowieka starożytni Grecy nazywali areté, czyli dzielnością etyczną.
*
KW: […] Przeciwnicy małżeństw jednopłciowych zwykle prezentują sprawę w sposób uproszczony. Brzmi to tak: mamy znakomitą instytucję małżeństwa heteroseksualnego, która zostanie automatycznie zniszczona przez wprowadzenie małżeństwa jednopłciowego. W rzeczywistości jednak nie ma tu poprawnego wynikania logicznego. Małżeństwo heteroseksualne tak czy inaczej jest w kryzysie, z powodu oddziaływania wielu innych czynników i nie wynika z tego, że małżeństwo jednopłciowe je „dobije”.
*
KW: […] Świetnym przykładem jest Szwajcaria, zaraz za nią – Niemcy. Dlaczego tam się to dzieje? Ze względu na dwa prozaiczne założenia. Po pierwsze, że lepiej, aby naszym obywatelom było dobrze u nas, a nie za granicą. Niech się pobierają, jeśli chcą to z osobami tej samej płci, ale niech nie emigrują, bo wtedy swój wartościowy wkład we wspólnotę przeniosą gdzie indziej. Po drugie, dla społeczeństwa lepsza jest taka stabilność, na jaką nas stać, a nie jakaś wyobrażona, która tak naprawdę nie ma szansy zaistnieć. […] Małżeństwa jednopłciowe wzmacniają państwo, a ich brak je osłabia.
*
TOMASZ TERLIKOWSKI: Czym jest dla ciebie Kościół katolicki?
KAROLINA WIGURA: Pytasz mnie o doświadczenie osobiste czy o analizę socjologiczną?
TT: Najpierw to pierwsze, a potem drugie.
KW: Kościół jest ważną częścią mojej socjalizacji i jeszcze ważniejszym rozczarowaniem.
*
KW: […] jestem przeciwniczką głębokiego materializmu, który zakłada, że nie istnieje żadna duchowość. U Spinozy cały świat przesycony jest duchowością, siłami, zasadami Natury – to właśnie życie i oddziałujące na nas wszystkich siły.
*
KW: […] Ogromna większość ludzi potrzebuje dokonania wyboru. Albo inaczej: ogromna większość ludzi nie wybiera, tylko jest wychowana do czegoś, ale ci, którzy prowadzą to rozumowanie, potrzebują wybrać. Możemy dokonać tego wyboru świadomie, opowiadając się po jednej ze stron, albo on dokonuje się w nas, w takim znaczeniu, że wydarzenia, sytuacje, nasze biografie, dokonują go za nas. Nie jesteśmy jednak w stanie w zdecydowanej większości trwać w „albo-albo” przez cały czas.
*
TT: […] Straciliśmy również wspólnotę języka. Język służy dzisiaj walce i sporowi, a nie próbie wzajemnego zrozumienia. Wreszcie, co jest najbardziej niebezpieczne, straciliśmy umiejętność pogodzenia się ze świadomością, że w wielu sporach każda ze stron ma dobre intencje.
*
Wiara i niewiara to zaledwie postawy przybierane przez umysł w obliczu niewyobrażalnej rzeczywistości. Świat pozbawiony Boga jest równie tajemniczy jak ten przepełniony boskością, a różnica między nimi wcale nie musi być tak wielka, jak nam się wydaje.
// John Gray [w:] Siedem typów ateizmu.
*
KW: Na przekór wszystkiemu szukam kompromisu między twoim a moim stanowiskiem, bo czasem mam wrażenie, jakbym była otoczona wyłącznie przez etycznych maksymalistów, którzy wzajemnie próbują się zepchnąć ze sceny. Jest tak z większością dyskusji, które tu odbyliśmy. Maksymalizmy iskrzą, politycy skrupulatnie to wykorzystują, a sprawa staje się nie do rozwiązania. Maksymalizm brzmi dobrze w bardzo ogólnych kategoriach. Natomiast, gdy zejdziemy na poziom pojedynczego człowieka, jego rozterek, decyzji moralnych, sprawa zaczyna być bardzo trudna.
A może w ogóle powinniśmy zacząć gdzie indziej. Nie od etyki uniwersalnej, ale prywatnej. Od jej minimalnej wersji. Zobacz, na co dzień uczymy swoje dzieci różnych zasad. A gdybyśmy mieli możliwość nauczenia ich tylko jednej zasady, to co mogłoby nią być?
Francuski filozof Paul Ricœur napisał kiedyś, że braterstwo to za wielkie życzenie względem ludzkiego świata. O wiele lepsza, zdaniem Ricœura, jest normalność. Palestyńczyk i Żyd nie muszą wzajemnie się kochać, wystarczy, że jeden z nich sprzedaje drugiemu chleb, a drugi do niego nie strzela. To jest właśnie normalność. Potrzeba nam tylko tyle, aby świat stał się lepszy. Realizacja mniejszych celów niesie ze sobą większe prawdopodobieństwo powodzenia, prowadzi do mniejszego zniechęcenia.
Karolina Wigura, Tomasz Terlikowski,
Polka ateistka kontra Polak katolik,
Fundacja Kultura Liberalna, Warszawa 2022.
(wyróżnienie własne)
TT: […] Kaczyński wciąż trzyma rząd dusz po prawej stronie. Zaś powrót Donalda Tuska do polskiej polityki jedynie mu to ułatwia.
*
KW: […] rzeczy są po prostu takie, jakie są…
*
KW: […] trzeba bardzo się napracować, aby wygrać wybory z populistami, ale największe zagrożenie przychodzi dopiero później: jak nie przegrać zaraz potem.
*
KW: […] W naszym kraju jest ileś takich kluczowych kwestii, których nie jesteśmy w stanie uczciwie i dogłębnie omówić, bo stały się zakładnikami wojny polsko-polskiej. Zatem uczestnicy dyskusji martwią się, by nie powiedzieć czegoś, co oburzy ich własną stronę – i to ich powstrzymuje przed tym, co jest, używając języka George’a Orwella, „tuż przed naszym nosem”.
*
TT: Jest jeszcze jedna kwestia, o której chciałbym porozmawiać. Już dwa razy ludzie uwierzyli, że system międzynarodowy może nas przed czymś ochronić. Najpierw przy okazji Ligi Narodów – wtedy z błędu wyprowadzili ich Adolf Hitler i Józef Stalin. Potem, dzięki ONZ, UE, NATO, udało się utrzymać pokój nieco dłużej. Ale teraz to Władimir Putin powiedział „sprawdzam”. Kłopot polega na tym, że dla wielu Europejczyków z zachodu Europy ta wojna toczy się gdzieś daleko. Jak uważasz, na ile społeczeństwa liberalnej demokracji, przyzwyczajone do pewnego poziomu życia, będą gotowe zrezygnować w imię obrony Ukrainy z tego, jak żyją?
KW: Dopóki jakiś pocisk nie spadnie, nie na przysłowiowe pole, tylko na jakiś ważny obiekt w państwach natowskich, obywatele państw w Zachodniej Europie zasadniczo będą przedkładać swoją wygodę nad obronę wartości.
*
KW: […] coraz bardziej rozumie się to, że Putin nie myśli w taki sam sposób, jak reszta Europy. Z polskiej perspektywy to może być oczywistość – ale nasi zachodni sąsiedzi dopiero zaczynają to rozumieć. Na przykład w Niemczech przez długi czas uważano, że skoro najważniejszym hasłem po drugiej wojnie światowej jest „nigdy więcej”, to wszyscy się do tego będą dopasowywać. Ale Putin również ma swoje „nigdy więcej” i jest ono zupełnie inne. W jego przypadku tym, co nigdy więcej ma się nie powtórzyć, jest rozpad rosyjskiego imperium. Zachód musi to pojąć, a my, Europejczycy ze Wschodu, mamy za zadanie cierpliwie i aż do skutku mu to tłumaczyć.
(tamże)